Efsane bilgisayar oyunu Tetris 40 yaşında

40 yıl önce genç bir Sovyet araştırmacı, daha öncekilere hiç benzemeyen bir bilgisayar oyunu icat etti. 1984’te, Alexey Pajitnov, Moskova’daki bir bilim akademisinde bulunan bilgisayar merkezinde yaptığı işten sıkılmıştı ve matematik yeteneklerini başka bir alanda kullanarak bir bilgisayar oyunu yazdı. Bu oyunun ilk basit prototipi, Sovyet yapımı “Elektronika 60” adlı bilgisayarda 6 Haziran 1984’te oluşturuldu.

2011’de BBC’nin Witness History (Tarihe Tanıklık) programına konuşan Pajitnov “İlk prototip ortaya çıktığında herkes çok meraklanmıştı ve denemek istemişti” demişti: “Herkes oyunu denedi ve ben de dahil herkes oyunu sevdi.”

Henk Rogers ve Alexey Pajitnov

BİR KUTUYA DÜŞEN GEOMETRİK ŞEKİLLER
Bu aşırı basit ama bir yandan da popülerliğiyle dünyayı fethetme yolundaki büyüleyici yap boz oyunu için yolun başlangıcıydı. Fikrin temelinde klasik bir pentomino (beş eşleşik kare) oyunu vardı. Bu tür oyunlarda garip, köşeli geometrik şekillerin, hiç boşluk bırakmayacak şekilde birbirlerine uydurulduğu bir yüzey oluşturması gerekiyordu. Tetris de çok benzer bir fikri kullandı. Oyuncunun her biri dört kareden (tetramino) oluşan ve yatay bir kutuya düşen geometrik şekillerle, bir köşeden diğerine yekpare çizgiler oluşturması gerekiyordu.

Bir İngiliz yazılım üreticisi oyuna Macaristan’da rastladı ve Rus hükümetiyle dağıtım haklarını müzakere etti. Çok geçmeden, Avrupa ve ABD’de insanlar Tetris’i evlerinde oynamaya başlamıştı. Ancak endüstri hızla ilerliyordu ve 1980’li yılların sonuna doğru yeni bir platform ortaya çıktı: Gameboy gibi elde tutulabilen oyun konsolları.

HENK ROGERS, RUSYA’YA GİTTİ
BBC Türkçe’nin aktardığına göre 1989’da ABD’li yazılım üreticisi Henk Rogers, bu Sovyet oyununun daha büyük bir piyasa potansiyeli olduğunu fark ettiğinde bir Japon şirketi için çalışıyordu. Daha sonra oyun, büyük bilgisayarlarda elde tutulabilen cihazlara transfer etmeye karar verdi. Ancak bunu yapabilmek için yaratıcısından dağıtım haklarını alması gerekiyordu.

Rogers, Tetris’in mucidini bulmak için Moskova’ya gitti. Bu dönem, onlarca yıl süren Soğuk Savaş’ın ardından Sovyetler Birliği ve Batı arasındaki ilişkilerin ısınmaya başladığı günlerdi. Yanına yeni bir video kamera alan ve adrenalinle dolu olan Rogers, bilinmezliğe daldı. Rogers, 2011’de BBC Witness History’ye “Yeni bir kamera almıştım ve heyecan verici bir şeydi. Sadece olanı biteni belgelemek ve keyif almak istemiştim” demişti.

Alexey Pajitnov

“BİR KARINCA YUVASINI SOPAYLA KARIŞTIRMAK”
Henk Rogers, Elektronorgtechnica’nın (ya da “Elorg”), yazılım ve donanım ithalat ve ihracatı yapan bir Sovyet kurumunun bürosunu arıyordu. Aynı zamanda sürücülüğünü de yapan bir çevirmen tuttu. Bu çevirmen hemen her şeyi biliyor gibiydi. Bir öğleden sonra Rogers’ı “Elorg”a götürdü, ama Rogers ile birlikte içeri girmeyi reddetti. “Çünkü davet edilmemişti.”

Cesaretini toplayan Rogers, tek başına içeri girdi. Tetris’in haklarını satın almayı istediğini bir şekilde anlatmayı başardı ve bina birden karıştı. Rogers “Bir karınca yuvasını sopayla karıştırmak gibiydi” diyor. Alexey Pajitnov ile birlikte sekiz diğer kişiyle tanıştırıldı. Rogers’a göre aralarında “KGB ajanları ve kim bilir kimler vardı.”

Rogers’ı saatlerce sorguladılar: “Gerçekten bilgisayar oyunu işinde olup olmadığımı bilmek istiyorlardı.”

İŞ İNSANINDAN ÇOK DOLANDIRICIYA BENZİYORDU
Pajitnov BBC’ye 2011’de şunları söylemişti: “Daha önce iş insanlarıyla tanışmıştım ama onlardan hiç hoşlanmamıştım. Çünkü iş insanından çok, dolandırıcılara benziyorlardı. Dolayısıyla Henk beni çok etkilemişti, çünkü oyunun özünü ve oyunculuğun temelini gerçekten anlamıştı.”

Bir hafta süren müzakerelerin ardından, Rogers ve Pajitnov bir sözleşme imzaladı. Anlaşma Sovyet programcıya daha önce görülmemiş bir şekilde Tetris’in ülke dışındaki satışlarından kişisel pay almasını garanti ediyordu. Rogers “Çok şaşırmışlardı” diyor: “Bir kontratta, onlara zamanında ödeme yapmazsam şu kadar ceza ödeyeceğimi ve bunun gibi şeyleri hiç görmemişlerdi. Bu, onları ikna etti.”

Pajitnov da “Benim içeriden aldığım bilgiye göre, o zamanda bu yana bu kontratı tüm diğer sözleşmeler için bir prototip olarak kullandılar” diyor.

“İNSAN HER YEŞİ İNŞA ETMEK İSTER”
Rogers Tetris’in inanılmaz büyük bir ilgi görmesini, kendisine has oyun hissiyle açıklıyor. Şiddet ve yok etme üzerine kurulu çoğu bilgisayar oyununun tersine, Tetris oyunculara inşa ve yaratma şansı veriyor. Ve bu da Rogers’a göre insan beynindeki bazı temel haz merkezlerine hitap ettiğinden, çok daha enteresan bir aktivite: “İnsanlar bir şeyler inşa etmek ister ve bunu yaptıktan sonra gerçekten çok daha iyi hissederler.”

Bugün Tetris, oyun tarihinde müstesna bir yer tutuyor. En ölçülü tahminlere göre bile en az bir milyar kullanıcı yaşamları boyunca en az bir kez, düşen renkli şekilleri düzgün bir hatta birleştirmeye çalıştı.

İlk yıllarda Pajitnov için telif hakkını almak zor olsa da, 1990’lı yılların ortalarında ABD’ye taşındığında ücretlerini almaya başladı ve Rogers ile birlikte bir şirket kurdu. Bugün Pajitnov ABD’nin başkenti Washington’da yaşıyor ve bilgisayar oyunları dünyasının en varlıklı ve ünlü isimlerinden biri.